سینتیک رهاسازی روی در فراریشه در دوره کشت ذرت در یک خاک آهکی

سابقه و هدف: روی آزاد شده از خاک ریزوسفری فاکتور اصلی موثر در میزان قابلیت زیستی روی است. به منظور بررسی نحوه تاثیر فعالیت ریشه و ترشحات آن بر آزاد سازی روی در یک خاک آلوده در زمان‌های مختلف برداشت گیاه، آزمایشی به صورت گل‌خانه ای بر روی خاک آلوده به روی در سیستم رایزوباکس صورت گرفت. مواد و روش‌ها: نمونـه خـاک از عمق 0-30 سانتی‌متر یک خاک آهکی، از مزارع کشاورزی واقع در استان زنجان برداشت شد. به منظور مطالعه تاثیر ترشحات ریشه گیاه ذرت بر رهاسازی از رایزوبــاکس اســتفاده شــد. ابعــاد رایزوبــاکس 200 در 200 در 150 میلی‌متر (طول، ارتفاع و عرض) در نظـر گرفتـه شـد. رایزوباکس به سه بخش از مرکز به سمت لبه رایزوباکس از سمت چپ یا راست که توسط صفحات مشبک نایلونی (300 مش) احاطه شدند، یعنی ناحیه مرکـزی برای رشد گیاه (20 میلی‌متر)، ناحیه های‌ نزدیک ریزوسفر (20 میلی‌متر) و ناحیه‌های توده خاک (40 میلی‌متر) تقسیم شد. هشت بذر در ناحیه مرکزی رایزوبـاکس‌هـا کشت شدند و سپس به دو عدد تقلیل یافت. گیاهان 30، 60 و 90 روز پس از کاشت برداشت شد. این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه سطح زمان (30، 60 و 90 روز پس از کشت) و سه ناحیه با فاصله از ریشه در سه 3 تکرار اجرا شد. سینتیک رها سازی روی در خاک توده‌ای و ریزوسفری توسط روش عصاره گیری متوالی با DTPA در دوره زمانی 1 تا 528 ساعت در دمای 25 درجه سانتی‌گراد تعیین شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که با افزایش زمان میزان روی تجمعی آزاد شده افزایش یافت. همچنین میزان روی تجمعی آزاد شده در خاک ریزوسفری در زمان 60 روز پس از کشت به صورت معنی‌داری نسبت به خاک‌های غیرریزوسفری (NR و B) به دلیل جذب گیاه کاهش یافت. بین زمان‌های مختلف برداشت گیاه از نظر غلظت روی تجمعی اختلاف معنی‌داری در هر ناحیه ریشه‌ای وجود داشت. میانگین روی آزاد شده از خاک ریزوسفری، متاثر از ریشه و توده‌ای 60 روز پس از کشت به ترتیب 5/278، 18/269، 7/259 میلی‌گرم بر کیلوگرم بدست آمد. مقایسه مقادیر ضریب تبیین (R2) و خطای استاندارد تخمین (SE) نشان داد که معادله‌های تابع توانی و مرتبه اول واکنش‌های آزاد سازی روی را به خوبی توصیف نموده است، به طوری که دارای بیشترین ضریب تبیین و کمترین خطای استاندارد تخمین می‌باشند. همچنین ضریب b معادله توانی در همه خاک‌ها کمتر از یک بدست آمد که نشان دهنده این است که سرعت آزاد شدن روی با زمان کاهش می‌یابد. بهترین مدل برای توصیف آزاد شدن روی در خاک های ریزوسفری و غیرریزوسفری، مدل توانی بود. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که ویژگی‌های روی رها شده به برآورد پتانسیل تامین روی در ریزوسفر ذرت کمک می‌کند که متفاوت از خاک توده‌ای می باشد.